Ay: Ekim 2017

Cumhuriyetimizin ilk yıllarında savaş sonrası ortaya çıkan son derece zor ekonomik şartlara karşın yüksek harcamalar gerektiren havacılık alanında önce Almanlar ile sonra Amerikalılar ile yapılan üretim denemelerinin başarısı son derece sınırlı oldu.

İkinci Dünya Savaşının hızla yaklaştığı sırada, gelişen teknolojiler nedeni ile oluşturduğumuz askeri hava filolarının modası geçmiş durumdaydı. Sivil havacılık alanında ise çevremizdeki ülkelerin hızlı gelişmesine ayak uydurmakta zorlanıyorduk.

Bu şartlarda kutladığımız Cumhuriyetimizin onbeşinci yılı anısına çıkarılan seride, merasim sırasında formasyon ile uçan bir filonun resmi bulunan iki buçuk kuruşluk bir pula yer verildiğini görüyoruz. Yeni alfabeye geçilmesinden on sene sonra Cumhuriyetin pullarda “ü” harfi ile Cümhuriyet şeklinde yazıldığına dikkat çekmek istiyorum.

Uçak resimli iki buçuk kuruşluk pul ile Eskişehir’den Fransa’ya gönderilmiş bir kutlama kartı zarfı, kimbilir belkide Eskişehir’den bir pilot Fransa’daki başka bir pilot arkadaşına gönderdi.

Birinci Dünya Savaşı öncesi Osmanlı İmparatorluğu kontrolünde olan Suriye bölgesi  savaş sonrasında Fransız kontrolüne geçti. 1930 lu yıllarda Suriye posta idaresi koleksiyoncuların uçak pulu talebini dikkate alarak çeşitli Suriye şehirleri üzerinde uçan uçak resimli pul serileri çıkardı. Hatay bölgesi 1937 yılında özerklik kazandığı zaman bu pullardan bazıları üzerine “Sandjak d’Alexandrette” (İskenderun Sancağı) üstbaskısı yapılarak otonom Hatay bölgesinde kullanıldılar.

Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün geliştirdiği stratejilerin başarı ile uygulanması sonucunda, Hatay bölgesinde 1938 yılında yapılan bir referandum ile ilan edilen Hatay Devleti, Atamızın vefatı nedeni ile yukarıda görülen uçak resimli pulunda aralarında bulunduğu, 10 Kasım 1938 tarihi ve siyah çerçeve üst baskısı ile bir matem serisi çıkardı.

Hatay Devleti 1939 yılında Atayı kaybetmemizden kısa bir süre sonra yapılan bir referandum ile Türkiye Cumhuriyetine ilhak etti. Alexandrette ve Hatay pullarıda genel olarak Türk filatelisinin bir bölümü kabul edildiği için bu günkü yazımda bu dönemdeki uçak resimli pulları anlatmak istedim.

Altta Suriye posta idaresi tarafından bastırılan daha sonra Hatay Devleti tarafından üzerine üstbaskı yapılarak kullanılan uçak resimli pullardan bazıları görülmektedir. İlki 1931, ikincisi 1937 yıllarında bastırılan pullarda Halep kalesi üzerinde uçan uçaklar yine 1937 yılında bastırılan üçüncü pulda ise Şam şehrinde Emevi Camisi üzerinde uçan bir uçak bulunmaktadır.

Hatay Devleti Uçak resimli pul serisinin çıkış tarihi kataloglarda 15 Nisan 1938 olarak verilmektedir, aşağıda bulunan tam seri pullar ile hatıra amacı ile hazırlanan zarf 16 Mayıs 1938 Alexandrette (İskenderun) damgalı.

Tam seri uçak resimli pullar ile hazırlanan 9 Mayıs 1938 Antioche (Antakya) damgalı zarf uçak postası ile Trablusşark – Marsilya yolu ile Amerika Birleşik Devletlerine gönderilmiş.

Birinci Uçak pulu serisi ile ilgili yazımda bu serinin çıkarılışı ile ayrıntılı bilgi vermiştim, yazımda ayrıca bu serinin on beş yıla yakın bir süre ile kullanılışına ait çeşitli örneklerde bulunmaktaydı. Ancak İkinci ve Üçüncü uçak pulu serilerimizin postada kullanımı son derece azdır, ve bulunabilecek malzemelerin tamamına yakını filatelistler tarafından hazırlanmıştır. Bu nedenle İkinci ve Üçüncü uçak pulu serilerimizin gerçek bir gereksinimden değil pul tüccarları ve filatelistler için çıkarıldığı düşüncesindeyim.

Aşağıda bir dönem Bülent Papuççuoğlu koleksiyonunda bulunan ve Akademi sitesinde paylaşılan resimde görülen deneme için 1939 tarihi yazılı üstbaskı yapılmış pullarında düşüncemi desteklediğini, eğer bir ihtiyaç için yapılsaydı üstbaskıların iki, üç sene gibi uzun bir süre bekletilmeyeceği görüşündeyim.

Bir başka akıl karıştıran sorun ise pul serilerinin satışa çıktığı zaman konusu, gördüğüm örneklere dayanarak üzerinde 1937 yazılı üstbaskı bulunan pulların 1938 yılında satışa çıktığını, üzerinde 1941 yazılı üstbaskı bulunan pulların ise 1942 yılında satışa çıktığını düşünüyorum.

Aşağıda görülen iki zarf Karl Hennig adlı bir pul tüccarı için hazırlanmış ve Almanya’ya gönderilmiş zarflardır. İlk zarf, üzerine 1937 tarihi yazılı üstbaskı yapılmış olan ve İkinci uçak pulu serisi adı ile anılan tam seri pullar ile hazırlanmış. İkinci zarfta ise 1937 Balkan antantı serisi pullarda bulunuyor. Zarfların her ikiside uçak postası ile gönderilmişler ama ülkemize yurtdışı uçak bağlantısı kalmadığı için zarflar Zemun/Belgrad hava alanına kadar karadan gitttikten sonra yollarına uçak postası ile devam etmişler.

Otuzlu yılların başlarında ülkemizin önce CIDNA sonra AEI ve daha sonra Luft Hansa şirketlerinin uçuşları ile dünyaya hava bağlantısının nasıl sağlandığını ayrtıntılı olarak daha önceki yazılarımda belgelemiştim.

Kurtuluş savaşından çıkmış bir ülke olarak yabancı ülkelere ve dolayısı ile onların hava yolu şirketlerine tam olarak güvenilemediği için ülkemiz üzerinde düzenli ve sürekli transit uçuş yapmak isteyen yabancılara izin verilmedi, İngiltere, Hollanda ve Belçika gibi ülkelerin hava yolu şirketleri bunun sonucu olarak ülkemize hiç uçmamayı seçtiler.

İkinci Dünya Savaşının adım adım yaklaştığı yıllarda, önce İtalyan AEI şirketinin uçuşları 1935 yılında yasaklandı, sonra Air France şirketi Alman rekabeti karşısında başarılı olamayarak ülkemize olan uçuşlarından 1936  yılında vazgeçti. Son olarak 1937 yılında Alman Luft Hansa uçuşlarını durdurdu ve ülkemize gelen uluslararası hava yolu kalmadı.

Ülkemizden Avrupa ülkelerinen gönderilen hava postaları Belgrad Zemun havalanına tren ile giderek daha sonra hava postası ile yollarına devam etmek zorunda kaldı.

1937 yılında Montrö Boğazlar Mukavelesi anma serisi pulları ile Almanya’ya gönderilen zarfta
gönderici zarfa yanlamasına daktilo ile mektubu için tercih ettiği yolu da yazmış, Sofya üzerinden gitmesini istemiş ama herhalde o rotada da sorun olduğu için zarf Zemun/Belgrad yolu ile gitmiş, Zemun transit damgası zarfın arkasında.

1938 yılında Londra’ya gönderilen hava postası zarfında posta görevlisinin kırmızı kalem ile rotayı yazdığını görüyoruz Belgrad – Londra, zarfın arkasında Zemun/Belgrad transit damgası bulunuyor.

1939 yılında Eylül başında Almanya’nın Polonya işgali ve İkinci Dünya Savaşının başlamasından hemen önce Almanya’ya gönderilmiş hava postası gönderisi, zarfın arkasında Zemun/Belgrad transit damgası bulunuyor.