Ay: Aralık 2017

Pan Amerikan Havayolları

Önceki yazımda 1947 yılı Şubat ayı başında başlaması planlanan ancak 8 Şubat 1947 tarihinde ilk defa Ankara’ya inen ve Pan Amerikan havayolu şirketince gerçekleştirilen New York, Limerick/Kanada, Limerik/İrlanda, Londra, Ankara posta seferleri ile ülkemizden Amerika Birleşik Devletlerine taşınan bir ilk uçuş zarfını paylaşmıştım.

Bu ilk uçuş ile Amerika Birleşik Devletlerinden ülkemize gelen bir başka ilk uçuş zarfını altta görebilirsiniz. 31 Ocak 1947 tarihinde New York şehrinden gönderilen zarf ancak 9 Şubat 1947 tarihinde Ankara’ya ulaşabilmiş, çünkü Ankara havaalanı kar nedeni ile kapalı olduğundan uçak pas geçerek Şam’a gitmek zorunda kalmış.

Bu uçuşların başlaması ile ilgili Filatelist dergisinde çıkan yazı;

Pan Amerikan havayolu şirketi uçuşların başlamasından kısa bir süre sonra sefer yapılan şehirler arasında bir seri hatıra hava postası hazırlayarak aerofilateli meraklılarına sunmuştur. Zarflara Pan Amerikan havayolu şirketince hazırlanan özel kaşeler uygulanmıştır.

Altta ülkemizden gönderilen zarflar görülmektedir.

Benzer şekilde ülkemizede diğer ülkelerden gönderilen zarfları altta görebilirsiniz.

Savaş Sonrası Yurtdışı Hava Postaları

1945 yazında Avrupa’da İkinci Dünya Savaşı bittikten hemen sonra hızlı iletişim amacı ile bütün Avrupa ülkeleri arasında hava postası taşımasına önem verildi, bu kapsamda ülkemize de 1945 sonbaharında İngiliz ve Fransız uçakları ile sürekli ve oldukça düzenli olarak hava postası taşınmaya başlandı.

Savaş öncesi ülkemiz hava sahasından yabancı uçakların geçmemesine önem verilirken savaş sonrası ülkeler arasında sivil uçaklar ile gerek yolcu, gerek posta gerekse kargo taşınmasının önemi artınca karşılıklı anlaşmalar ile hava sahamızın yabancı ülkelere açıldığını görüyoruz.

Devlet Hava Yolları (DHY) 1946 sonbaharında ilk olarak üç adet DC-3 uçağı alarak filosunu yenilemeye başladı, bu uçaklar önce yurtiçinde kullanılmaya başlandı. 12 Mart 1947 tarihinden sonra ise Ankara-İstanbul-Atina seferleri ile yurtdışı uçuşlar başladı.

Üstte 13 Mart 1947 tarihli gazetede DHY tarafından gerçekleştirilen ilk uçuş ile ilgili haber, altta ise uçuşların başlayacağı ile ilgili gazete ilanı görülmektedir.
1946 yılında Amerika Birleşik Devletleri ile posta idaremiz arasında, ABD ile Avrupa arasında posta taşıma için Pan Amerikan uçak şirketine verilen Foreign Airmail/FAM 18 yetkisinin ülkemize ve ülkemiz üzerinden daha ileriye taşınması için bir anlaşma yapıldı. Aşağıda 1947 yılında başlayan bu seferler ile taşınmış ve 1934 uçak üstbaskılı pullar komple seri kullanılarak gönderilmiş bir zarf görülmektedir. 
Uçak postalarının düzene girmesi ile filatelistlerin ülkemizden komple seriler ile hazırlanan ilk gün zarflarını (FDC) uçak postası ile göndermeleri olasılığı ortaya çıktı.
Aşağıda 1945 yılında çıkartılan  Nüfus Sayımı anma serisi ile hazırlanmış 20 Ekim 1945 ve İnönü posta serisi pulları ile hazırlanmış 16 Şubat 1946 tarihli ilk gün zarfları görülmektedir. Damga tarihlerinin kataloglarda verilen tarihlerden bir veya iki gün önce olduğuna dikkat çekmek istiyorum.

İkinci Dünya Savaşında Türk Havacılığı

İkinci Dünya Savaşı öncesinde DHY tarafından DeHavilland şirketinden satın alınan değişik tiplerdeki uçaklar ile savaş süresince düzenli ve sürekli olarak, başta İstanbul-Ankara ve Ankara-İstanbul olmak üzere, seferler yapılmaya devam edildi. İzmir Cumaovası ve Adana hava alanlarının yapılması ile 1939 yılında İzmir’e, 1941 yılında ise Adana’ya düzenli ve sürekli seferler yapılmaya başladı. Savaş sırasında 1943 yılında DHY filosuna Junkers kuruluşunca yapılan ve Lufthansa kuruluşundan satın alınan beş adet Ju52 model uçak eklendi. 
Savaş sona erdiğinde ise 1946 yılında Ankara-Erzurum, Ankara-Diyarbakır ve Ankara-Afyon ring seferleri de eklendi. Aşağıda görülen ilanda ring seferler dahil bütün seferler ile ilgili detaylar görülmektedir.  
Kayseri şehrinde bulunan uçak fabrikası savaş boyunca gerek sivil gerek askeri bütün uçakların sürekli bakımlarının yapıldığı ana merkez olma özelliğini sürdürdü. Eskişehir uçak fabrikası daha çok küçük çaplı onarımlar ve uçaklar için pilot ve uçak teknisyeni eğitimleri için kullanıldı.
Aşağıda Kayseri uçak fabrikasında bulunan postaneden gönderilmiş, 1942 ve 1944 yıllarına ait iki farklı damga ile damgalanmış mektup zarfları görülmektedir.
Türkiye Cumhuriyetinin ilk dönemlerinde havacılığa verilen önem ilk defa bir özel kuruluşunun havacılık sanayisine adım atmasına da neden olmuştur. Döneminde ülkemizin en zengin iş adamlarından olan Nuri Demirağ 1938 yılında Beşiktaş Deniz Müzesinin bulunduğu alanda bir havacılık araştırma merkezi ile 1941 yılında Yeşilköy’de satın aldığı çiftlikte bir pist ve hangarlar yaparak ” Gök Okulu” adını verdiği bir havacılık okulu açmıştır. Ancak doğduğu Divriği’de bir uçak fabrikası açmak olan en büyük hayalini gerçekleştirememiş ve çeşitli şansızlıkların arkasından iflas etmiştir.
Savaş döneminde 1943 yılında kutlanılan Cumhuriyetimizin yirminci yılı anısına posta idaremiz tarafından basılan pul serisinde Ankara kalesi önünde formasyon halinde uçan uçaklar resimli bir bulunmaktadır. Aşağıda 20. yıl serisi ve ek pullar ile ABD’ye yollanan bir uçak postası zarfı görülmektedir.

Airgraf – Hava mektup fotografisi

İkinci Dünya Savaşı sırasında kullanılan ilginç bir haberleşme metoduda, Airgraf –  Hava mektup fotografisi (orijinali ingilizce Airgraph) metodudur. Cephede savaşan askerlerin mesajlarının veya mektuplarının en ekonomik şekilde iletilebilmesi için  Kodak firması tarafından geliştirilmiştir. Metod mesajın yazılı olduğu kağıdın fotoğrafının çekilmesi ve sonra benzeri mesajlardan oluşan mikrofilmin uçak ile gönderilerek, alıcı merkezde tab edilerek gönderilene ulaştırılması şeklinde özetlenebilir.

Ülkemiz savaş sırasında  İngiltere airgraf/hava mektup fotografisi sistemine, aşağıda görülen 1944 tarihli kararname ile girerek, bu metodu, daha çok İngiltere olmak üzere Avrupadaki merkezler ile iletişim için kullanmıştır. 

Gönderici posta idaresi tarafından hazırlanan forma mektubu yazdıktan sonra postanede fotoğrafı çekiliyordu, aşağıda mesaj dışında çizimde olan bir mektup yazılı form örneğinden bir detay görülmektedir.

Uçak ile İngiltere’ye ulaşan mikrofilm orada tab edilerek yukarda görülen zarfa konarak gönderilen kişi veya kuruluşa ulaştırılıyordu

Yukarda detayı görülen 1945 tarihli airgraf, aşağıda ise 1944 tarihli bir airgraf görülmektedir.