Ay: Mart 2018

BOAC – İngiliz Denizaşırı Havayolları Kumpanyası

Türkiye Cumhuriyetinin kurulduğu yıllarda titizlikle korunan ve yabancı uçakların geçmesine ancak özel durumlarda izin verilen hava sahamızın ikinci dünya savaşı sonrası hızla gelişen sivil havacılık nedeni ile yabancı sivil havacılık şirketleri tarafından kullanılmaya başlandığını görüyoruz. Savaş sonrası yavaş yavaş bağımsızlıklarını kazansalar da, İngiliz krallığının sömürgeleri ile bağlantısı için, sivil havacılık kuruluşlarının dünya çapında etkinliği artmıştır. 1956 yılında başlayan Süveyş kanalı krizi sonrası Mısır ile İngiltere arasında artan sorunlar nedeni ile İngiliz havacılık kuruluşları için çok önemli olan Mısır kullanılamaz oldu. BOAC – British Overseas Airways Corporation veya döneminde Türkçe adı ile İngiliz Denizaşırı Havayolları Kumpanyası Mısır yerine 1953 yılında yenilenen Yeşilköy havaalanımızı kullanmaya başladı.

2 Mart 1957 tarihinde ise İstanbul üzerinden ilk İngiltere-Avustralya uçuşu G-ANBK kuyruk numaralı  Britannia serisinden turbo prop bir uçak ile gerçekleştirildi. Bu uçuşta bazı ayaklarda ilk uçuş zarflarıda hazırlanmıştır.

Aşağıda uçuşu gerçekleştiren uçağın resmi bulunan bir kartpostal görülmektedir.

Dönemin tarife kitapçığından alınan harita İngiliz havayolları şirketlerinde BOAC kuruluşunun uçuşlarını özetliyor.

Ülkemizden gönderilen aşağıda bulunan ilk uçuş zarfları dönemin hava postası tarifesinide gösteriyor, Avrupa hava postası ücreti 40 kuruş iken Pakistan ve Hindistan uçuşları için 60 kuruşluk pul kullanılıyor, Avustralya’nın Darwin ve Sydney şehirleri için ise tarife 105 kuruşa çıkıyor.

Aşağıda bulunan zarflar ise aynı uçuşta Hindistan’dan Singapur ve Avustralya’ya uçmuşlar.

Uçak 5 Mart 1957 tarihinde Avustralya’dan İngiltere’ye yola çıkmış ve aşağıdaki zarf dönüş yolunda
Hindistan’dan ülkemize gönderilmiş.

Uçmuş ilk gün zarfları

İkinci Dünya savaşı sonrası ülkemizde filateliye artan ilgi sonucunda ilk olarak İstanbul’da daha sonra ülkemizin çeşitli yerlerinde filateli dernekleri kuruldu. Filateliye artan ilgi ile Amerika Birleşik Devletlerinde başlayan ilk gün zarfı (İGZ) veya ingilizce söylenişi ile first day cover (FDC) merakı ülkemizde de yansımasını buldu. Önceleri tek tek yapılan zarfların daha sonra toplu şekilde yapılmaya başladığını görüyoruz. Bu yazıda koleksiyonumdan, hava postası ile gönderilmiş bazı ilk gün zarfı örneklerini paylaşacağım.

30 Ağustos zaferimizin yirmibeşinci yılı anısına çıkarılan pullar tam seri olarak kullanılarak hazırlanan İGZ hava postası ile gönderilmiş, zarf ilk önce İzmir’den İstanbul’a daha sonra İstanbul’dan İngiltere’ye uçmuş.

PTT genel müdürü kalemi tarafından İsviçre PTT genel müdürüne hava postası ile ve taahütlü olarak gönderilmiş 1947 donanma günü anma serisi İGZ.
PTT genel müdürlüğünden Almanya’da bir filatelik yayın kuruluşuna  hava postası ile ve taahütlü olarak gönderilmiş  1951 kabotaj günü anma serisi İGZ.
PTT genel müdürlüğünden ABD’de bir aboneye  hava postası ile ve taahütlü olarak gönderilmiş  1952 Kore savaşı anma serisi İGZ.  Posta ücretini karşılamak için 20 kuruşluk puldan iki adet kullanılmış. Daha önceleri bazı etkinlikler sırasında açtığı geçici postanelerde özel damgalar kullanan PTT idaremiz ilk defa Kore savaşı anma serisi pulları için bir özel damga hazırlamıştır, yani ülkemizin ilk özel hazırlanan ilk gün damgası bu zarftaki pulların üzerinde görülüyor.
1948 yılında kurulan İstanbul Filatelist Kulubü müdürü olan Kamuran Günseli başta ABD olmak üzere çeşitli ülkelerden gelen İGZ isteklerini karşılayan çalışmalar yapmıştır. Koleksiyonumdan kendisi tarafından yapılmış bazı ilk gün zarfları aşağıda görülebilir.
Savaş sonrası Amerika Birleşik Devletlerinde bazı pul tüccarları ilk gün zarfları konusunda uzmanlaşmaya başlamıştı, bu pul tüccarlarından Guy de Princival o dönemlerde PTT de ingilizce çevirmeni olarak görev yapan Şadan Barlas ile ortak bir çalışma içine girmiştir. Şadan Barlas bu ortak çalışma kapsamında bazıları oldukça nadir ilk gün zarflarını toplu olarak üretmiştir. Aşağıda koleksiyonumdan bazı İGZ örnekleri görülmektedir.

Türk Hava Kurumu (THK) Anma ve Yardım Pulları

Türk Hava Kurumu (THK)  yardım pulları 1934 yılı mayıs ayında 2714 sayılı yasa çıkarılana kadar postada 20 Ağustos Zafer ve Uçak bayramı haftası ile 29 Ekim Cumhuriyet bayramı haftası zorunlu olarak diğer günler ise isteğe bağlı olarak posta puluna ek olarak gönderilerde kullanılabiliyordu. 2714 sayılı yasa çıkarıldıktan sonra ise maliye bakanlığı tarafından çıkarılan  uçak harç pulları THK pullarının yerini aldı .

Türk Hava Kurumunun yirmibeşinci yılı anısına çıkarılan yardım pulları başarılı olunca THK sonraki yıllarda çeşitli toplantılarını anma amacı ile anma ve yardım amaçlı pullar çıkardı.

1954 yılında ülkemizde düzenlenen FAI-Uluslararası Havacılık (hava sporları) Federasyonu toplantısı sırasında THK bir anma ve yardım pulu çıkardı.

Dönemin pul tüccarlarından Kamer Arıkan posta pulları için yaptığı uygulamaya benzer şekilde bu yardım pulu ve THK tarafından sonraki senelerde çıkarılan yardım pulları serileri içinde zarflar hazırladı. Yardım pulları için hazırlanan zarfların normal ilk gün zarflarına benzer şekilde filateli içinde yer alamayacağı açıktır. Bu tip fiskal pullar ile hazırlanan zarflar ancak belirli tematik koleksiyonlar içinde değerlendirilebilir.

1954 FAI toplantısı anısına hazırlanan Türk Hava Kurumu yardım pullu zarf  toplantının yapıldığı yerde açılan geçici postanenin özel damgası ile toplantının ilk günü damgalanmış.
Aşağıda görülen antetli Türk Hava Kurumu zarfında Türk Hava Kurumu yardım pulu  kullanılmış ve toplantının yapıldığı yerde açılan geçici postanenin özel damgası ile toplantının ikinci günü damgalanmış.
Esenboğa havaalanın açılışından kısa süre sonra, Ankara havalanı damgası ile Amerika Birleşik Devletlerine taahütlü uçak postası ile gönderilen zarfın arka yüzündede Yeşilköy havaalanı transit geçiş damgası bulunuyor.
1957 yılında yapılan THK kongresi için kurum tarafından çıkarılan yardım ve anma pulları ile hazırlanan zarfa  Türk Hava Kurumunun kongre kaşesi uygulanmış.
Aşağıda 1957 yılındaki kongre anısına yapılan ve yardım pulları ile hazırlanarak Türk Hava Kurumunun kongre kaşesi uygulanmış zarf.
1961 yılında yapılan THK kongresi için kurum tarafından çıkarılan yardım ve anma pulları üzerine kurumun kongre kaşesi uygulanmış sadece posta pulu için posta damgası kullanılarak hazırlanan zarf.
Aşağıda 1961 yılındaki kongre anısına yapılan ve 1961 yardım pulları ile hazırlanarak Türk Hava Kurumunun kongre kaşesi uygulanmış zarf.
Aşağıda 1963 yılındaki kongre anısına yapılan ve 1963 yardım pulları ile hazırlanarak Türk Hava Kurumunun kongre kaşesi uygulanmış zarf.

1953 Yeşilköy Havaalanı ve 1954 Uçak Posta Pulları

Savaş sonrası uçakların ağırlığındaki artış, İstanbul’a hava trafiğinin artması ve yeni sivil havacılık kuralları gereğince Yeşilköy hava alanına yeni beton bir pist, terminal ve kontrol kulesi yapılması zorunlu oldu. Üç senede bitirilen çalışmalar sonucunda Yeşilköy hava alanı 1 Ağustos 1953 tarihinde hizmete açıldı. Açılan yeni Yeşilköy hava alanının resimleri  29 Ekim 1953 tarihinde çıkartılan Cumhuriyetin otuzuncu yılı anma pulları serisinde ve 1954 yılında çıkartılan uçak posta pulları serisinde kullanıldı resimlerde ayrıca DHY tarafından savaş sonrasında satın alınmaya başlanan DC3 uçakları da görülmektedir.
Cumhuriyetin otuzuncu yılı anma pulları serisinde 35 kuruş değerindeki pul üzerinde yeni açılan Yeşilköy hava alanı resmi bulunan ilk gün zarfı.

1954 uçak posta pulları serisinden 5 kuruş değerindeki pul kullanılarak yapılmış yeşilköy damgalı maksimum kart.

1954 uçak pulları serisinden pulların tam seri olarak kullanıldığı Avusturya’ya taahütlü uçak postası ile gönderilmiş ilk gün zarfı, arka yüzde Yeşilköy hava alanı transit geçiş damgası.

1954 uçak pulları serisinden pullar ile iki zarf halinde hazırlanarak Amerika Birleşik Devletlerine   taahütlü uçak postası ile gönderilmiş ilk gün zarfları, arka yüzlerinde Yeşilköy hava alanı transit geçiş damgası.

1954 uçak pulları serisinden pullar ile dönemin pul tüccarı Kamer Arıkan tarafından iki zarf halinde hazırlanarak Ankara’ya  taahütlü uçak postası ile gönderilmiş ilk gün zarfları, arka yüzlerinde Yeşilköy hava alanı transit geçiş damgası.