Ay: Temmuz 2017

Drossos – Türk Hava Kurumu Pullu Zarflar

Döneminde dünyanın en üretken aerofilatelistlerinden olan Yunanistanlı pul tüccarı Pandelis Drossos, Aeroespresso Italiana-AEI şirketinin Brindisi – Atina – İstanbul seferlerini yapmaya başladığı 1926 yılından başlayarak ülkemiz çıkışlı ve ülkemize gönderilen çok sayıda hava postası gönderisi üretmiştir.
Posta idaremizin 1934 yılında çıkardığı uçak üstbaskılı ilk uçak pulu serimize kadar ülkemize ait uçak postası pulu olmadığı için Türk Hava Kurumu ( dönemindeki adı ile Türk Tayyare Cemiyeti) tarafından çıkarılan yardım pulları ile çeşitli filatelik zarfların da hazırlanmasını sağlamıştır.
Türk Hava Kurumu pullarının o dönemlerde Uçak (o dönemlerde tayyare) ve Zafer Bayramı olarak kutlanan 30 Ağustos ve 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı haftalarında kullanılması zorunlu idi, ancak pulların yardım amacı ile bu iki hafta dışında da kullanıldığı görülmektedir.
Koleksiyonumda bulunan, 1934 yılında çıkarılan yasa ile Türk Hava Kurumu pullarının posta kullanımının kaldırılmasının hemen sonrasına kadar, Pandelis Drossos için üretilen çeşitli zarfları paylaşıyorum.
Cumhuriyetimizin kuruluşunun onuncu yılı olan 1933 yılında kutlanan Uçak ve Zafer Bayramı 30 Ağustos 1933 tarihli aşağıda bulunan hava postası zarfında Türk Hava Kurumu tarafından çıkarılan eski harflerimiz ile olan pullar ve yeni harflerimiz ile üstbaskı/sürşarj yapılmış pullarda olmak üzere çeşitli serilerden pullar bulunuyor. Zarfta kullanılan uçak etiketinin ise yeni harfler ile hazırlanan ikinci tip etiket olduğu görülüyor.
Taahütlü olarak İstanbul’dan Atina’ya gönderilmiş hava postası zarfında 1926 yılında Türk Hava Kurumu tarafından çıkarılan yardım pulları serisinden 1 kuruşluk değerde olan pul kullanılmış, zarfa ikimci tip uçak etiketi ve yunan posta idaresinin hava postaları propaganda etiketi yapıştırılmış, arka yüzde Atina hava postaları varış damgası bulunuyor.

1933 yılında İstanbul’dan Atina’ya gönderilen hava postası zarfında Türk Hava Kurumunun 1932 yılında çıkardığı yardım pulu serisinden beş ve on kuruş değerli pullar ve birinci tip uçak etiketi yapıştırılmış, her iki yüzde ayrıca mor renkli yunan posta idaresi hava postası kaşesi görülüyor, zarfın arka yüzünde yunan posta idaresinin hava postaları propaganda etiketi ve Atina hava postaları varış damgası bulunuyor.

1934 yılında İstanbul’dan Atina’ya gönderilen hava postası zarfında Türk Hava Kurumunun çeşitli yardım serilerinden pullar kullanılmış, zarfın önyüzünde yunan posta idaresinin hava postaları kaşesi ve ikinci tipte hava postaları propaganda etiketi ve Atina hava postaları varış damgası bulunuyor.

1926 yılı Türk Hava Kurumu pulları tam seri kullanılarak hazırlanan hava postası zarfı, 1934 yılında
Atina’ya gönderilmiş. Zarfın ön yüzüne yunan posta idaresinin hava postaları kaşesi siyah mürekkep ile uygulanmış, arka yüzünde Atina hava postaları varış damgası bulunuyor.

1934 yılında Türk Hava Kurumu yardım pullarının postada kullanılmasının kaldırılmasından sonra gönderilen, Türk Hava Kurumunun çıkardığı her yardım serisinden bir pul kullanılarak hazırlanmış ilgi çekici bir hava postası zarfı.

Zeplin Hava Postaları : 1930-1936

1929 yılında ilk seferlerini yapan LZ 127 Graf Zeppelin hava gemisi 1930 yılında Avrupa’da çeşitli uçuşlar gerçekleştirdikten sonra 1931 yılında düzenli Güney Amerika uçuşlarına başladı, bu uçuşlar sırasında yolcu, yük ve hava postası taşıması  yapıldı. 1931 yılında başlayan Luft Hansa uçuşları ile ülkemizden de uçak ile bağlantılı olarak zeplin hava postası kabul edilmeye başlanıldı.

1936 yılında yapımı biten LZ 129 Hindenburg hava gemisi ise o yıl Almanya’da düzenlenen Olimpiyatları vesile ederek alman Nasyonal Sosyalist yada Nazi partisi için pek çok propaganda uçuşu gerçekleştirdi ve bu uçuşlar sırasında da yolcu ve hava postası taşındı.

1937 yılı Mayıs ayında Hindenburg hava gemisinin patlaması sonrası zeplin hava gemisi seferleri sona erdi.

1930 yılında LZ 127 hava gemisinin İsviçre seferi sırasında Bazel şehri resimli kartpostal Bazel havalanından özel zeplin uçuşu damgası ile ülkemize gönderilmiş hava postası.

1930 yılında LZ 127 hava gemisinin Hollanda seferi sırasında zeplinde bulunan postaneden LZ 127 hava gemisinin damgası ile damgalanmış, ayrıca hem zeplinde seferin özel kaşesi hemde Hollanda posta idaresinin sefer için hazırladığı özel kaşe uygulanmış, LZ 127 hava gemisi resimli, ülkemize gönderilmiş kartpostal.
 

1932 yılında Brezilya’ya gönderilmiş Osmanlı dönemi antiye kartı üzerine posta pullarına ek olarak Türk Hava Kurumu pulu da yapıştırılarak ülkemizden Almanya’ya uçak ile Almanya’dan Brezilya’ya zeplin ile uçmuş hava postası. Kartın önyüzünde Berlin ve Pernambuko varış damgaları ve ayrıca uçuş anısına hazırlanan özel kaşeler bulunuyor.

1933 yılında LZ 127 hava gemisi ile Breziya’ya gönderilmiş, eski yazı üzerine yeni harfler ile bir kuruş üstbaskı yapılmış Türk Hava Kurumu yardım pulları kullanılarak hazırlanan zeplin hava postası zarfı. Zarfın ön yüzünde uçuş anısına hazırlanan özel kaşeler uygulanmış. Zarfın arka yüzünde ise Berlin, Pernambuko ve Resif varış damgaları bulunuyor.

1936 yılında yapımı biten LZ 129 Hindenburg hava gemisi üstte, LZ 127 Graf Zeppeline hava gemisi altta görülen, arka fonda zeplin hava gemilerinin Almanya Friedeschafen şehrinde bulunan hangarları resimli kartpostal. Her iki hava gemisinin kuyruklarında propaganda amaçlı, Nasyonal Sosyalist – Nazi partisinin sembolü olan swastika (gamalı haç) görülmektedir.
1936 yılında yapımı biten LZ 129 Hindenburg hava gemisi ile Almanya’nın Berlin şehrinde yapılan 11. Olimpiyat Oyunları tanıtımı için düzenlenen bir seri zeplin uçuşundan, 23 Mart tarihinde yapılan uçuş sırasında LZ 129 Hindenburg hava gemisinde bulunan postaneden ülkemize gönderilmiş hava postası kartı, kartın ön ve arka yüzlerinde iki farklı İstanbul varış damgası bulunuyor. Ayrıca kartın ön yüzüne kırmızı renkli Olimpiyat etiketi/vinyeti yapıştırılmış.

DLH – Luft Hansa 1931

Türkiye’ye uluslararası posta taşıyan fransız CIDNA ve italyan AEI şirketlerine ek olarak 1930 yılının Temmuz ayında başlayan Luft Hansa seferleri sonrası ortaya çıkan rekabet ile sürekli ve düzenli bir hale gelen hava postaları gittikçe yaygınlaşmaya başladı.

Yanda görülen 1931 Haziran tarihli gazetede hava postası taşınan belli başlı ülkeler ve normal posta ücretine ek olarak alınan hava postası ücretleri görülmektedir. Hava postası ile Almanya ve Fransa’ya giden bir mektubun ücretinin on iki buçuk normal posta artı yirmi kuruş hava postası ücreti olarak toplam otuz iki buçuk kuruş olduğunu görmekteyiz.

Nürnberg havaalanından ülkemize yapılan Luft Hansa uçuşları 1931 yılının Mayıs ayından sonra Breslau havaalanından yapılmaya başlandı.
Aşağıda Nürnberg havaalanından yapılan son uçuş ile taşınan ve değerli filatelistimiz Ali Nusret Pulhan tarafından hazırlanan bir hava postası zarfı görülmektedir. Zarfta 1930 yılı sonundan itibaren kullanılmaya başlayan, yeni harfler ile basılan, türkçe ve fransızca olarak iki dilde hazırlanan, hava postası etiketleri/vinyetleri yanında, yeni harfler ile üstbaskı yapılan Türk Tayyare Cemiyeti yardım pullarıda bulunmaktadır.

Ali Nusret Pulhan adresine gönderilen hava postası kartı Breslau – İstanbul ilk uçuş anısına hazırlanan 1 Mayıs 1931 tarihli  özel makine damgası ile damgalanmış, kartın ön yüzünde ayrıca İstanbul varış damgası bulunuyor.

Bir diğer pul tüccarımız Tedeski’ye gönderilen ilk uçuş damgalı zarf, bu sefer varış damgası zarfın arka yüzünde.

Breslau İstanbul arasında düzenlenen bu ilk uçuşta sadece ülkemize gelen hava postaları taşınmamıştır, altta görülen kart döneminin önemli bir aerofilatelisti olan Sobetzky’nin Viyana adresine hava postası ile gönderilmiş.

Breslau İstanbul ilk uçuşunun dönüş ayağında, pul tüccarı Tedeski tarafından hazırlanarak İstanbul’dan Berlin’e gönderilen zarftada yeni hava postası etiketi kullanıldığı görülüyor, zarfın arka yüzüne ise Kızılay yardım pulu yapıştırılmış. Breslau’da aktarma sırasında zarfın ön yüzüne kırmızı renk mürekkep ile lineer Breslau alman hava posta kaşesi uygulanmış.

1931 yılı Haziran ayında Almanya’da Berlin şehrine gönderilen aşağıdaki hava postası zarfına ise kırmızı mürekkep ile dairesel Berlin alman hava postası kaşesi uygulandığını görüyoruz.

1931 Eylül ayında Almanya’da Hamburg şehrine gönderilen hava postası zarfında ilginç Luft Hansa etiketi/vinyeti ve CIDNA havayolları için hazırlanan türkçe ve fransızca olarak iki dilde beyaz renkli hava postası etiketi/vinyeti kullanılmış. Breslau havaalanında aktarma sırasında lineer Breslau kaşesinin de uygulandığını görüyoruz.

Hava Postası Flamları

1928 yılında arap alfabesinin bırakılıp yeni alfabeye geçilmesi sırasında kurulan millet mektepleri adlı yaygın öğretim sistemi ile bir kaç yıl içinde ülkemizde okuz yazar sayısı katlanarak arttı. Okur yazarlığın artması sonrası posta idaremiz eğitim atılımına destek vermek için postadan geçen gönderilere flam veya slogan kaşesi dediğimiz kaşeleri uygulamaya başladı. 1929-1932 yılları arasında yapılan flam uygulamaları arasında, bir örneği aşağıda görülen “Tayyare büyük bir kuvettir” sloganlı, hava postası değilse de havacılık konulu, bir kaşede bulunmaktadır. Flam 1929 yılında Bursa’dan Saraybosna’da bulunan 15. yüzyıldan kalma bir kervansaray olan Kolobara Hanına gönderilmiş bir zarf üzerine uygulanmış.
1930 yılı Mayıs ayında Luft Hansa uçak şirketi ile posta idaremiz arasında yapılan sözleşme uyarınca başlayan Berlin-İstanbul hava postası taşımacılığı başladıktan sonra bu seferler ile ülkemize gelen hava postası gönderilerine “Tayyare postası çok süratlidir” sloganlı bir kaşenin kırmızı mürekkep ile uygulandığı görülmektedir. Oldukça kısa süren bu uygulamanın alman hava yolu şirketi Luft Hansa tarafından yapıldığı düşüncesindeyim. Aşağıda ülkemize Mayıs ayında uçuşların başladığı ilk günlerde ülkemize gönderilen bir alman hava postası kartı (Luftpostkarte) üzerinde söz konusu sloganlı kaşe görülmektedir.

İsveç başkenti Stokholm’den Almanya’ya 15 Mayıs 1930 tarihinde başlayan uçuşlar anısına hazırlanan ilginç zarfta ülkemize gönderilmiş. Zarfa aynı slogan kaşe görülüyor, ayrıca posta idaremizin yeni harfler ile çift türkçe ve fransızca çift dilde hazırladığı “Talep olunmamıştır” ve “İADE” kaşeleride bulunmaktadır.
Posta idaremiz tarafından türkçe ve fransızca iki dilde hazırlanan bir diğer flam kaşesinde ise dikdörtgen bir çerçeve içinde “Mektuplarınızı tayyare postasıyla gönderiniz” sloganı bulunmaktadır. Bir tanesi daha büyük bir dikdörtgen içinde daha büyük harfler ile hazırlanmış olmak üzere, bu kaşenin iki farklı tipi bulunmaktadır ve kaşeler yurtdışından gelen posta gönderileri dahil bütün gönderilere uygulanmıştırlar.
1829 yılında yapılan Edirne Antlaşması sonrası, 1830 yılında Yunanistan devletinin kuruluşunun yüzüncü yılı anısına çıkarılan pul ile Bodrum’un komşusu İstanköy adasından ülkemize gönderilen zarf üzerinde Mektuplarınızı tayyare postasıyla gönderiniz sloganlı kaşenin birinci tipi görülmektedir.

Cumhuriyetimizin kuruluşu sonrası demiryollarını geliştirmek için yapılan atılımının önemli bir adımı olan Sivas hattının açılması anısına, posta idaremizin çıkardığı üstbaskılı pullar ile yollanan taahütlü zarfta da kaşenin birinci tipi uygulanmış.

Pulsuz gönderilmiş resmi yazışma zarfında Mektuplarınızı tayyare postası ile gönderiniz sloganlı kaşenin daha büyük harfler ile hazırlanan ikinci tipi bulunmaktadır.

Değerli filatelistimiz Ozan Kuntay koleksiyonundan yanda görülen kartpostalda ise, sloganda “Mektuplarınızı tayyare postası ile gönderiniz” şeklinde küçük bir değişiklik ile ama çerçevesiz olarak hazırlanmış üçüncü tipte kaşenin uygulandığı görülmektedir.

Yeni harfli Hava Posta kaşeleri

1928 yılında yapılan harf devrimi ile arap alfabesi yerine latin alfabesi kullanılmaya başlanınca, hava postaları için kullanılan vinyetler/etiketler geçersiz hale geldiler. Posta idaremiz yeni etiketleri hazırlayana kadar kaşeler ile bazı denemeler yapmıştır.

Aşağıda bir örneği görülen kaşe ise  posta idaremiz tarafından değil bir firma tarafından, kendi kullanımları için yaptırılmış olmalı. Zarfın arka yüzünde görüleceği gibi bu zarf Namık Hilmi firmasına ait ve kaşedeki uçak görüntüsünün kanatlarının altında ise firmanın adının ilk harfleri olan N ve H harfleri bulunmaktadır. Zarfta Berlin hava alanına ait transit ve Frankfurt hava alanı varış kaşeleri bulunuyor.

Albert Haskiya koleksiyonundan, 1996 yılında satılan ve yanda resmi görülen zarfta posta idaremiz tarafından hazırlanan, Fransızca hava postası yazılı  yeni tip kaşe kullanılmış. Ancak “Poste aérienne” yerine yanlış olarak “Posta aérienne” yazılmış.

Altta görülen zarfa uygulanan kaşede posta şeklinde yanlış yazılan sözcükten A harfinin kazınarak düzeltilmeye çalışıldığı görülüyor. Zarfın arka yüzünde Bükreş hava posta damgası, macar hava posta kaşesi ve Budapeşte varış damgası bulunuyor.

Türkçe ve fransızca çift dilde hazırlanan ikinci tip kaşe pul tüccarımız Marcus tarafından yunan pul tüccarı Drossos’a gönderilmiş hava postası gönderisine uygulanmış. Zarfın ön ve arka yüzünde Atina hava alanı varış damgası da bulunmaktadır.

Bir öncekine yakın tarihte gönderilmiş bir diğer hava postası gönderisine de aynı tip kaşe uygulanmış, zarfta ayrıca yuvarlak Berlin kaşesi bulunmaktadır.

İkinci tip kaşenin dikdörtgen şeklindeki çerçevesi düzgün bir çizgi şeklinde olmadığı için bir sürede çerçevesi kazınarak kullanılmıştır, aşağıdaki zarfta çerçevesiz olarak kullanılan kaşe görülmektedir.