Ay: Ocak 2018

1950 ICAO Kongresi Anma Pulları Serisi

Dünya sivil havacılığını düzenlemek amacı ile 1944 yılında savaşın hemen ertesinde ABD nin Şikago kentinde düzenlenen sivil havacılık toplantısında alınan kararların sonucu olarak 1947 yılında Birleşmiş Milletlere bağlı ICAO (International Civil Aviation Organization  veya türkçe olarak Uluslararası Sivil Havacılık Kurumu) kuruluşunun 1950 yılındaki bölge toplantısı, kuruluşun kurucuları arasında yer almış olan ülkemizde düzenlenmiştir. 
Posta idaremiz bu toplantı anısına bir pul serisi çıkarmış ve toplantı süresince toplantının düzenlendiği Yıldız Sarayında geçici bir postahane açarak bu postahanede özel bir damga kullanmıştır.  Yukardaki kongrenin antetli zarfında serinin bütün pulları kullanılmış ve pullar geçici postahanenin özel damgası ile damgalanmıştır, ayrıca zarfa toplantıya ait özel damgada uygulanmıştır. Serinin yirmi kuruşluk pulunda Hezarfen Ahmet Çelebi’nin Galata kulesinden yaptığı uçuş denemesi, altmış kuruşluk pulunda ise Haliç üzerinde bir Devlet Hava Yolları uçağı görülmektedir.
Aşağıda yer alan zarf o dönem İstanbul Filatelist Klubünün müdürü olan Kamuran Günseli tarafından Amerika Birleşik Devletlerinde bir koleksiyoncuya ilk gün damgalanarak taahütlü olarak uçak postası ile gönderilmiş.
Altta bulunan zarf  ICAO toplantısı anma serisi pullarının tam serisi ile taahütlü uçak postası ile ABD’ye aerofilateli tüccarı olan George Herzog’a gönderilmiştir.
Kamer Arıkan tarafından hazırlanan aşağıdaki resimli ilk gün zarflarından ilkinde toplantı merkezinde bulunan geçici postahaneye ait özel damga, ikincisinde ise normal posta damgası kullanıldığı görülebilir. İlk zarfta ayrıca toplantıya ait özel damgada bulunuyor.
Savaş biteli beş altı sene süre geçmesine karşılık hala işgal altında bulunan Avusturya’ya gönderilen altta bulunan uçak postası zarflarında ICAO toplantısı anma serilerinden pullar kullanılmış. Zarfların işgal güçlerince uygulanan sansür nedeni ile açılarak mektuplar okunduktan sonra bant ile kapatıldığını görüyoruz.

İstanbul Filatelist Klubü tarafından1951 yılında  ilk defa düzenlenen pul sergisi sırasında açılan geçici postahanede hatıra olarak damgalanan aşağıdaki zarfta ICAO toplantısı anma serisinden altmış kuruşluk pulun dantelsiz per/çift olarak kullanıldığı görülmektedir.

1950 İki buçuk lira Uçak Pulu

Savaş sonrası uçak seferlerinin sürekli ve düzenli hale gelmesi ve uluslararası ticaretin hızla canlanması ile uçak postası kullanımı artmaya başladı. 1947 yılında yeniden düzenlenen posta tarifelerinde uçak postası tarifelerinin karmaşık bir hale geldiğini görüyoruz. Yüksek hava postası ücretleri nedeni ile bu ücretleri ödemek için yüksek değerde pullara gereksinim ortaya çıktı. Posta idaremiz alışılagelmiş tarifeye göre pul basma uygulamasının dışına çıkarak iki buçuk lira değerde bir pul çıkardı. Aşağıda görülen 27 Nisan 1950 tarihli gazetede bu pulun çıkışı ile ilgili haber gazetenin ön sayfasında yer almaktadır.

Tek başına kullanıldığında dönemin posta tarifesine göre yalnızca Brezilya’ya 20 gram taahütlü bir gönderi için geçerli olabilecek bu pul (ilk 10 gram 115 kuruş + ikinci 10 gram 95 kuruş + 40 kuruş taahüt ücreti), hiç kuşku yok ki ülkemizin en güzel pullarından birisi olup, pek çok güzel pul serimizi basan İsviçre’nin Courvoisier matbaasında bastırılmıştır.

Pulun yüksek ücreti nedeni ile o dönemde ilk gün zarfları hazırlayan Kamer Pul Evi 25 adet gibi düşük sayılabilecek sayıda ilk gün zarfı hazırlamıştır,ayrıca  resimli boş zarfların ilk gün zarfını kendisi yapan koleksiyonculara satıldığı söylenilmektedir.

Aşağıda görülen taahütlü ilk gün zarfı Amerika Birleşik Devletlerine, dönemin önemli aerofilateli tüccarı George Herzog’a gönderilmiş. 19 Mayıs ulusal bayram günü olduğu için taahütlü gönderilerde kullanılması zorunlu olan Kızılay yardım pulu zarfın arka yüzüne yapıştırılmış.

Bir filatelist tarafından hazırlanan taahütlü ilk gün zarfı ise Kanada’ya gönderilmiş. Kanada için taahütlü uçak tarifesi yüz yirmi kuruş olduğu için filatelistimizin zarfın arkasına dönemin uygulaması gereği “Fazla pulları kendim yapıştırdım” diye yazdığı görülmektedir.
Her ne kadar ikibuçuk lira uçak pulu, yüksek uçak ücretlerini ödemek amacı ile çıkarılmış ise de, bu güzel pulumuzu zarf üzerinde kullanılmış olarak görebilmemiz oldukça zordur. Aşağıda bulunan zarfta ağırlığı nedeni ile iki buçuk lira pula ek olarak 1949 uçak pulu serisinden pullar kullanılmış ve şüphe nedeni ile ABD gümrük idaresi tarafından açtırılarak kontrol edilmiş.
Aşağıda görülen 1977 tarihli Lufthansa havayolu şirketinin Airbus A300 tipi bir uçak ile İstanbul Frankfurt arasında gerçekleştirdiği ilk uçuş anısına posta idaremiz tarafından hazırlanan özel damga ile damgalanan zarfta iki buçuk lira uçak pulumuzun kullanıldığı görülmektedir. Bu zarf her ne kadar özel ilk uçuş damgası ile damgalansa da zarfın önünde veya arkasında varış damgası bulunmadığına göre gerçekte postaya verilmemiş ve bu uçuşta taşınmamıştır.

1950 Türk Hava Kurumu Yardım Pulları

İkinci Dünya Savaşının sonlarına doğru 1944 yılında kurulan Türk Hava Kuvvetlerine bir sivil toplum kuruluşu olan Türk Hava Kurumu gerek ekipman gerekse pilot, makinist ve diğer teknik elemanları ile destek olmuştur. Savaş bittikten sonra Etimesut’ta bulunan uçak fabrikası ve Atatürk Orman Çiftliği sahasında bulunan uçak motoru fabrikası ve benzeri diğer sivil havacılık konusundaki çalışmaları için mali kaynaklara gereksinimi artmıştı. 1925 yılındaki kuruluşundan hemen sonraki dönemde olduğu gibi, yardım pulları çıkartarak gelir elde etmek amacı ile kurum 1950 yılında kuruluşunun yirmibeşinci yılı anısına bir pul serisi çıkarmıştır.

1950 yılında çıkarılan Türk Hava Kurumu yardım serisinin en büyük değerli iki pulun üzerinde Türk Hava Kurumunun gösterilerini izlerken çekilen fotoğrafı ile Atatürk ve bir avcı uçağına binerken dönemin pilot kıyafeti ile çekilen fotoğrafı ile İkinci Cumhurbaşkanımız İsmet İnönü yer almaktadırlar.

Serinin 15 kuruşluk pulunda Dersim ayaklanması sırasında düzenlenen hava harekatlarına katılarak dünyanın ilk kadın savaş pilotu olan Binbaşı Sabiha Gökçen uçağı önünde, 5 kuruşluk pulunda bu yardım pulu serisinin basılması fikrini öne çıkaran dönemin Ulaştırma Bakanlığı özel kalem müdürü Necdet Ulutan’ın oğlu Deniz Ulutan kurum arması önünde, 1 kuruşluk pulunda dönemin ünlü fotoğrafçısı Cemal Işıksel’in kızı Sema Işıksel kurumun çocuklar için önemli bir etkinliği olan bir model uçak ile bulunmaktadırlar. Ayrıca 1 kuruş pulda kurum uçakları İstanbul Beyazıt Meydanı üzerinde görülürken diğer iki pulda kurumun gençler için önemli bir etkinliği olan paraşütle atlama resimleri bulunmaktadır.

Yardım amacı ile çıkarılmış olmasına karşın dönemin pul tüccarlarından Kamer Arıkan bu pullar için bir ilk gün zarfı hazırlamış ve İstanbul’dan Ankara’da bulunan Yeni Otel’in sahibi olan filatelistimiz Hüseyin Dalagan’a göndermiştir. Zarfın ön yüzünde Türk Hava Kurumu yardım pulları bulunurken posta ücretini ödemek için kullanılan posta pulları zarfın arkasına yapıştırılmıştır.

Altta görülen ilk gün zarfı ise 5 kuruşluk pul üzerinde resmi bulunan Deniz Ulutan’ın babası olan Necdet Ulutan’a gönderilmiştir.

Altta bulunan zarf o dönemlerde Temmuz ayı süresince Küçükçiftlik parkında kurulan İstanbul Sergisinde posta idaremizin açtığı geçici postahaneden Amerika Birleşik Devletleri’nin önemli aerofilateli tüccarı George Herzog’a  gönderilmiş. Önde bulunan Türk Hava Kurumu yardım pulları ve arkada bulunan posta pulları serginin farklı damgaları ile damgalanmış.

Aşağıda görülen benzeri iki zarf ise o dönem kullanılan iki farklı “Uçak İle/Par Avion” vinyeti/etiketi kullanılarak hazırlanmışlar.

Son olarak Pilot Binbaşı Sabiha Gökçen tarafından imzalanmış kendi fotoğrafı bulunan pul altta görülmektedir.

1949 Uçak Pulları Serisi

Daha önceki yazılarımda 1934 yılında ve sonraki yıllarda üstbaskı yapılarak hazırlanan uçak pulu serileri ile Kadınlar Birliği Kongresi ve Cumhuriyetimizin yıldönümlerinde basılan bazı serilerde bulunan uçak resimli pullar hakkında detaylı bilgiler vermiştim. Bu yazının konusu ise 1949 yılında satışa sunulan. üstat Ali Nusret Pulhan’ın sözleriyle “ilk defa olarak sürşarjsız ve çok güzel bir uçak serisi Courvoisier matbaasında bastırılarak 1-1-1949 tarihinde tedavüle çıkarılmıştır. Ankara, İstanbul ve İzmir’in havadan görünen manzaraları ile süslenen bu pullar güzel serilerimizden birini teşkil etmektedir (oluşturmaktadır).” uçak pulları serimizdir. Güzel pul serilerimizden bazılarını basan İsv.çre’de bulunan Courvoisier matbaası bu seri için de özel bir örnek pullar portföyü hazırlamıştır, altta bu portföyde bulunan üzerinde specimen/örnek üstbaskısı bulunan pullardan bazıları  bulunmaktadır.

Koleksiyonumdan 1949 uçak pulu serisi kullanılan bazı zarfları paylaşmak istiyorum, bunlardan ilki tam seri pullar ile hazırlanarak ilk gün taahütlü olarak Amerika Birleşik Devletleri’ne dönemin önemli aerofilateli tüccarı George Herzog’a gönderilmiş.

Altta bulunan zarf en küçük valör olan beş kuruş pul ile hazırlanarak basılı kağıt için özel indirimli tarife ile ABD’ye dönemin ilk gün zarfları koleksiyoncusu Wilma Jean White’a gönderilmiş.

Serinin 20 kuruşluk pulu ile Antalya Korkuteli’den hava postası ile İstanbul’a uçmuş bir zarf.

Serinin en yüksek valörü olan bir liralık pul kullanılarak hazırlanan zarf hava postası ile taahütlü olarak Yunanistan’ın Atina şehrine gitmiş. 3 Nisan 1950 tarihinde İstanbul’dan yola çıkan zarf ancak 6 Nisan 1950 tarihinde Atina’ya ulaşmış görünüyor.

Savaşın 1945 yılında sona ermesinden yıllar geçmesine rağmen, Avusturya’ya İzmir manzaralı pul ile İzmir’den gönderilen hava postası zarfı Avusturya’yı işgal eden güçler tarafından açılarak sansürlenmiş.
Posta idaremizin 13 Mayıs 1949 ile 20 Mayıs 1949  tarihleri arasında yapılan Patoloji kongresi süresince İstanbul Yıldız sarayında açtığı geçici postahanenin özel damgası ile damgalanarak, İsviçre’ye hava postası ile taahütlü olarak gönderilmiş, 1949 uçak pulları tam seri olarak kullanılan zarf .

Pan Amerikan Havayolları – 2

Yukarda Pan Amerikan Havayollarının seferleri sırasında yolcularına verdiği yemeklerden birine ait menu, kartpostal olarak Yeşilköy havaalanından postaya verilmiş.

Bir önceki yazımda Pan Amerikan Havayolları Foreign Air Mail 18 (FAM18) uçak postası rotasının ülkemize kadar uzatılmasını ele almıştım. FAM 18 rotasında 1947 yılı içinde ve daha sonraki yıllarda yapılan çeşitli değişikilikler bu yazının konusu olacak.

İkinci Dünya Savaşının sona erdiği yıllard, gerek komşularımız Irak, Suriye, Kıbrıs gerekse Hindistan dahil olmak üzere Asya’nın pek çok ülkesi hala İngiltere ve Fransa’nın sömürgeleri idi. FAM 18 rotasının Mart ayı başında İngiliz sömürgesi Hindistan’da bulunan Karaçi şehrine uzatıldığını görüyoruz, kısa bir süre Karaçi şehri yeni kurulan Pakistan’ın olacaktır.

1947 yılı Temmuz ayında Hindistan’ın bağımsızlığını ilanı yaklaştığında rotanın Hindistan’ın Kalküta şehrine değiştirildiğini görüyoruz, ülkemizde yapılan rota değişikliği ile Ankara yerine İstanbul ekleniyor, daha sonra ise rotaya Suriye’nin Şam kentide ekleniyor. Sonbaharda uçuşlar Japonya’da Tokyo kentine kadara uzatılıyor.

1949 ve 1952 yıllarında FAM18 hava postası hattı rotasında yeni değişiklikler yapıldığı görülmektedir.