Kasım 2016 – Pul ve Posta

İlk Gün Zarfları (İGZ) koleksiyonculuğu

İlk gün zarfları veya ingilizce adı ile FDC (First Day Cover) zarfları pul koleksiyonu yapan pek çok koleksiyoncu tarafından toplanmaktadır. Pul serisinin satışa çıkarıldığı gün, genel olarak serinin bütün pulları kullanılarak bazen de tek tek pullar ile hazırlanarak damgalanan zarflara İGZ veya FDC denir. PTT eğer o pul serisi için özel bir damga yapmış ise o damga kullanılır, özel damga yoksa normal posta damgası kullanılabilir.

İlk gün zarfları başlangıçta Amerika Birleşik Devletleri koleksiyoncuları tarafından toplanılmaya başlanmıştır. Milyonlarca basılan pulların değerinin fazla artmayacağı, buna karşılık daha az sayıda yapılan zarfların daha hızlı değer kazanacağı düşüncesi ile başlayan bir koleksiyon türüdür.

Pul kataloglarında İGZ/FDC fiyatları da verilmiştir, ancak bu fiyatların zarf için verildiği, zarfı kolay bulunuyor ise kağıt üzerinde damgalanmış pulların değeri olmadığı göz önünde bulundurulmalıdır. Bulunması zor zarflar yerine kağıt üzerinde olanların değeri için ise beşte bir, onda bir fiyat söz konusu olabilir.

Gerek pul koleksiyonculuğunda gerekse ilk gün zarfı koleksiyonculuğunda herhangi bir vatandaşın postahaneden alabileceği pullar ve bu pullar ile yapılan zarflar temel alınır, bu nedenle son zamanlarda yasak olmasına karşın resmi pullar ile bir takım kişilerce hazırlanan ve nadir olduğu iddiası ile yüksek fiyatlar istenen resmi pullu ilk gün zarflarına koleksiyonlarda yer verilmesi son derece yanlıştır, benzer şekilde kişisel pullar için yapılan zarflar da ilk gün zarfı olma özelliği taşıyamazlar.

Bilinmesi gereken bir diğer nokta enflasyon dönemi denilen, 1955 yıllarında başlayan dönemde onbinlerce adet yapılan ve kolaylıkla bulunan zarfların, üç beş tanesi on lira veya buna yakın düşük fiyatlarda elde edilebilmekte olduğudur.

damga6 — Pulhan kataloğunda bazı enflasyon dönemi damgalar ile hazırlanan zarfların tirajları son sütunda görülebilir

Değerli pullar nasıl anlaşılır ?

Sıkça duyduğumuz sorular değerli pulları nasıl anlarız veya pullarımın değerini nasıl öğrenebilirim sorularıdır. Tabi bu soruları soranların çoğunluğunu, ellerinde bulunan eski pulların değerini veya eski pulları nerede satabileceğini öğrenmek isteyen, kendilerine ait bir pul koleksiyonunun veya ailelerinden kendilerine geçen bir pul koleksiyonunun değerini öğrenmek isteyen ve genelliklede bu eski pulları, eski pul defterlerini veya pul koleksiyonlarını satıp büyük paralar almak beklentisi içinde olan kişilerin oluşturduğunu söyleyebiliriz.

Böyle pul dolu bir defterin ancak yüz, yüz elli liraya satılabileceğini, böyle bir satışın da ancak bununla ilgilenen bir alıcı bulabilirler ise söz konusu olduğu söylendiği zaman ise karşılarındakine inanmakta zorluk çektikleri de bir gerçek. Bir şehir efsanesi şeklinde kulaktan kulağa dolaşan, pul toplayan parası çok ama aklı az bazı kişilerin bir yerlerde yaşadığı şeklindeki inanış doğru değildir.

Günümüzde bilinçli ve sistemli olarak pul koleksiyonu yapan koleksiyoncuların büyük bir çoğunluğu bunu bir hobi olarak boş zamanlarını zevkli bir şekilde geçirmek için yapmaktadırlar, ve rahatlıkla bulunan pulları uygun fiyatlardan almak mümkün olmaktadır. Uygun fiyat derken elli sene önce basılmış serilerin üzerinde yazılı olan fiyatların altında fiyatlar ile el değiştirmesinden söz ediyorum.

değerli pul örneği osmanlı takse — Zamanında 25 kuruş yani çeyrek altın değerinde olan, sadece postacıların eksik ücret için kullandığı 44 katalog numaralı 1867 takse serisinden yüksek katalog fiyatlı pul

Çok değerli pullar efsanesinin temelinde ise, bazı gerçekten nadir ve dolayısı ile değerli pullar söz konusudur; ancak bu nadirliğin nedeni zaten zamanında da bu pulların normal bir kişi tarafından postahaneye gidip satın alınabilecek pullar olmamasıdır. Bu nedenle bu tip pullardan sizin elinizde tesadüfen bulunması olasılığı yok denilebilecek kadar azdır, ancak size değerli olduğu söylenen bir pul var ise, bunu bir pul kataloğu satın alarak kontrol edebilirsiniz, veya Konya Filatelistler Derneği sitesinde bulunan Pulhan kataloğunu kullanabilirsiniz, bu katalogdaki değerlerin bugünkü değerlere yakın olduğu söylenebilir. Yine de elinizde nadir bir pul olsa bile yüksek fiyatlar verip pul alan az sayıda koleksiyoncu olduğunu, gerçek fiyatın her zaman piyasada alıcı ile satıcının anlaşabildiği ve satışın gerçekleştiği fiyat olduğunu hatırlatayım.

Büyük bir olasılıkla elinizdeki pulların manevi değeri maddi değeri olan birkaç yüz liradan daha önemlidir, eğer pullar bir büyüğünüz tarafından toplandı ise onun bir zamanlar zevk ile topladığı pullara sizinde dokunmanızın ve eksiklerini tamamlayarak geliştirmenizin birkaç yüz liradan çok daha değerli olduğu düşüncesindeyim.

Geleneksel pul koleksiyonculuğu

Pul koleksiyonculuğunun ilk başladığı dönemlerde koleksiyonda bulunan pul sayısının önemli olduğu düşünülürmüş ve damgalı damgasız ayırımına fazla önem verilmeden pullar defterlere yerleştirilirmiş, bugün bu şekilde koleksiyon yapanların sayısı son derece azalmıştır.

Dünyada sistemli olarak pul koleksiyonculuğu yapanlar arasında seçilen bir veya birkaç ülke tarafından çıkarılan bütün pullarının toplanması şeklinde yapılan geleneksel (veya genel) pul koleksiyonu yapanların çoğunlukta olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz.

Sistemli şekilde Türk pulları koleksiyonu yapanlar, ülkemizin bütün pullarını toplamanın zorluğu nedeni ile belirli dönemlere yaptıkları koleksiyonlarda önem vermektedirler. Tercih edilen dönemler Cumhuriyet dönemi, Ankara hükümeti dönemi veya Osmanlı dönemi olabilir, ancak Ankara hükümeti ve Osmanlı dönemleri piyasada çok fazla sahte pul bulunması nedeni ile daha az koleksiyoncu tarafından tercih edilmektedir diye düşünüyorum.

Cumhuriyet pulları toplarken birinci seçim damgalı pul koleksiyonu mu yoksa damgasız pul koleksiyonu mu yapılacağıdır. Pulların damgalı damgasız karışık toplanılması yanlıştır, ama tabi ki hem damgalı pul koleksiyonu hem de damgasız pul koleksiyonunu ayrı ayrı yapabilirsiniz.

Önerilen; pulların yıl takımları şeklinde doğduğunuz yılı göz önüne alarak edinmeyi hedeflemeniz, ayrıca pul koleksiyonunuzu en az masrafla ileriye doğru devam ettirmek için, PTT Ankara filateli servisine veya Sirkeci postahanesi filateli servisine giderek abone olmanız veya PTT tarafından internette açılan pul satışı sitesini düzenli olarak ziyaret ederek pulları anma pulları, anma blokları, sürekli pul, resmi pul ayırımı yapmadan eksiksiz almanızdır. Sonradan eksik olan pullarınızı tamamlamanız, tüccarların artık stok yapmaması nedeni ile masraflı olacağından serilerin tam ve eksiksiz alınmasının önemli olduğunu düşünüyorum.

Bilinmesi gereken bir diğer nokta şimdi yaygın olarak kullanılan şeffaf şeritli pul defterlerinden önce koleksiyoncular pullarını şarniyer denilen küçük yapıştırıcı bantlar ile defterlerinin sayfalarına yapıştırıyorlarmış, ve bu pulları yapıştırarak toplama şekli 1930 yılları sonlarına 1940 yılları başlarına kadar devam etmiş. Bu nedenle o döneme ait pullar şarniyerli şarniyersiz olarak ikiye ayrılmaktadır ve ikisi arasında önemli fiyat farkları bulunmaktadır. Eğer 1938 yılı öncesi pulların koleksiyonunuz da şarniyersiz olarak bulunmasını istiyorsanız, satın almaya başlamadan önce bunların toplam katalog değeri ile şarniyerli serilerin toplam katalog değerini karşılaştırıp, imkanlarınızı göz önüne aldıktan sonra karar vermeniz daha doğru olacaktır.

Konulu yada Tematik pul koleksiyonculuğu

Günümüzde çok tercih edilen bir koleksiyonculuk çeşididir, nedenini anlamak ise gayet kolay ; eğer koleksiyon yapmanın amacı yapılan koleksiyon ile zevkli zaman geçirmek ise sizin seçtiğiniz, ilginizin veya bilginizin olduğu bir konuda çalışmaktan daha zevkli ne olabilir ki?

Konulu koleksiyon yapmanın geleneksel yani bir ülkenin veya bir dönemin bütün pullarını toplamaya göre çok daha az masraflı olması da günümüzde tercih edilmesinde oldukça önemli bir nedendir.

Böyle bir koleksiyon yapıyorsanız veya yapmayı düşünüyorsanız Trfila forumlarında bu konuda daha önce yazılmış yazılara bir göz atmanız önerilir.

Yardımcı olacağını düşündüğüm bir başka internet kaynağı ise koleksiyoncular için faydalı bir site olan Colnect sitesi bu sitede tema bazında da aramalar yapılabiliyor. Bir örnek olarak pullarda güreş teması ile ilgili bir aramanın sonuçlarına göz atabilirsiniz.

Koleksiyonunuzu geliştirdikçe konu ile ilgili bilginizin de gittikçe arttığını görecek ve zamanın nasıl geçtiğini anlamadan zevkli saatler geçireceksiniz, bundan emin olabilirsiniz.

İnternetin sağladığı olanaklar günümüzde daha önceki yıllarda yapılmasına olanak olmayan ölçüde kapsamlı çalışmaların ortaya çıkmasını destekliyor. Kolaylıkla yapılacak araştırmalar, çok zorlanmadan ulaşabilecek pul, zarf, flam, kart ve benzeri malzemeler güzel koleksiyonların göreceli olarak kısa bir zamanda ve fazla para harcanılmadan ortaya çıkmasına yardımcı oluyor. Koleksiyonunuza bir göz attığınızda her bir pulun size yaptığınız araştırmaları hatırlatması sayesinde koleksiyonunu yaptığınız konunun gerçek bir uzmanı haline geleceksiniz.

Pulların değerleri nasıl ve neden artar

Genel düşünce ve inanış pulların eskidikçe değerlerinin artacağıdır, bu düşünce ve inanış doğru değildir. Bir şeyin değerini arz ve talep belirler, yani bir şeyi almak isteyenlerin sayısı çok satmak isteyenlerin sayısı az ise o şeyin fiyatı yükselir, tersine almak isteyenler az satmak isteyenler çok ise o şeyin fiyatı düşer, hatta alıcı bulmak dahi mümkün olmayabilir.

Pullar içinde aynı açıklamalar geçerlidir, pek çok pul koleksiyoncusu ikinci dünya savaşından sonra yaşanan refah artışı döneminde, yani 1950-1980 yılları arasında, ileride değerleneceği düşüncesi ile çok miktarda pul almışlar, bunu gören PTT idaresi ise basılan pul sayısını gittikçe arttırmış ve pulların posta geçerlilik sürelerini de kısaltmıştır. Sonuç olarak postada dahi kullanılamayan pullar günümüzde tabakalar ile satılmaya çalışılmakta ancak azalan koleksiyoncu sayısı nedeni ile alıcı bulunamamaktadır. Tersine 1990-2010 arası yakın döneme ait pullar bilinçlenen koleksiyoncular tarafından sadece bir adet koleksiyon amacı ile alındığı ve pul tüccarları tarafından dahi stok için satın alınmadığından bugün koleksiyonunda eksik olan bir pulu arayan koleksiyoncular tarafından nominal, yani üzerinde yazılı olan, değerin birkaç katı fiyat ile alınabilmektedir.

1950 yılı öncesi pullar için bir genelleme yapmak zor olmakla birlikte zamanında değerli olan yani üzerinde yazılı nominal fiyatı yüksek olan seriler o zor dönemlerde sınırlı sayıda alınabildiği için bugünde aranılan serilerdir ve değerlerinin diğerlerinden yüksek olduğu söylenebilir.

Günümüz pullarının da ileride koleksiyoncu sayılarının artması durumunda zor bulunacağını ve değerlerinin yükselebileceğini söylemek yanlış olmayacaktır.

Osmanlı pullarında ise nadir olan pulların pek çoğu, farklı kullanım amacı ile başka bir pulun üzerine yapılan sürşarj/üstbaskı ile oluşan pul serileridir. Pulun sahtesinin yapılmasının zor olmasına karşılık sahte üstbaskı yapmanın kolay olması nedeni ile o dönemlerde koleksiyoncularca aranan pulların sahteleri yapılmış olduğu için; günümüzde aldatılma endişesi ile, Osmanlı pulları toplayan koleksiyoncu sayısı son derece azdır. Fiyatın üstbaskı ile nasıl elli katına çıktığına bir örnek olarak aşağıda bulunan İsfila 2016 katalog sayfasına bakabilirsiniz.

scan0002 — İsfila 2016 Kataloğundan bir bölüm. 217 numaralı pulun katalog fiyatı 35 lira iken aynı pulun üstbaskı yapılmış olanı, 224 numaralı pulun katalog fiyatı 2200 TL

Pul koleksiyonu nasıl satılır

Bütün pul koleksiyoncularının en sevmediği soru bu olsa gerek, pul koleksiyonumu nasıl satabilirim ?

Bu sorunun cevabı eski pullar nasıl satılır veya pul koleksiyonumu satmak istiyorum diyenin, elinde nasıl bir koleksiyon olduğuna bağlıdır.

Geçmişte posta gönderilerinde pul kullanımının yaygın olduğu dönemlerde pek çok kişi gelen mektuplardaki damgalı pulları yıkayarak koleksiyon yapıyorlardı. Bu şekilde toplanan pullar çeşitli ülkelerin çeşitli dönemlerine ait, tam serilerden oluşmayan pullar olduğu için bunların bugün hiç bir şekilde değerlendirilmesi söz konusu olamamaktadır, bu nedenle zaman ve para harcamak yerine yapılacak en doğru şeyin bu pulların çevredeki on-on beş yaş grubundan meraklı bir çocuğa hediye edilmesi olduğu söylenebilir.

karisik — Değerlendirilemeyecek karışık pul koleksiyonu

Postahaneden veya bir pul tüccarından alınan damgasız Türk pullarından oluşan koleksiyonlar söz konusu olduğunda ise sorun koleksiyoncuların pek çoğunun 1950-1980 yılları arasında bu tip koleksiyonlar yapmış olmaları. Azalan koleksiyoncu sayısı, buna karşılık satılmak istenen çok sayıda koleksiyon olması nedeni ile günümüzde bu tip koleksiyonların değerlendirilmesi çok zordur. Koleksiyonda bir olayı veya kişiyi anmak amacı ile çıkarılan anma pulları serileri dışında; sürekli posta pulları, resmi pullar ve yardım pulları bulunuyor ise ve ayrıca pulların durumu da iyi ise birkaç pul tüccarına gösterilerek değerlendirilebilir, ama pul alan yerlerde gittikçe azalmaktadır.

1960lar — Sistemli bir pul defterinde 1963 yılı sayfası orta sırada sürekli posta, en altta resmi pul serileri

Ancak Türkiye Cumhuriyetinin başlangıç dönemi yani 1923-1938 yılları arası pullar tam seri olarak koleksiyonda bulunuyor ise, bir pul kataloğu edinerek, veya Konya Filatelistler Derneği sitesinde bulunan Pulhan kataloğunu kullanarak (katalog 1973 yılında yayınlanmasına rağmen fiyatların güncel fiyatlara yakın olduğu söylenebilir) hangi pulların göreceli olarak daha değerli olduklarının önceden öğrenilmesi ve koleksiyonun yaklaşık katalog değerinin hesaplanılması önerilir.

1930seriler — Sistemli bir pul defterinde katalog fiyatları yüksek 1930 yılına ait tam seri pullar

Ne yazık ki büyük bir titizlikle yapılan pek çok koleksiyon bilgi eksikliği nedeni ile sistemli bir şekilde yapılmadığı için ve gerek koleksiyoncu sayısındaki azalma, gerek ekonomik sorunlar nedeni ile pul koleksiyonu alıcıları azalmış olduğundan günümüzde değerini bulamamaktadır. Aile yadigarı pul koleksiyonlarına sahip olanların ellerindeki koleksiyonları yüz, yüz elli liraya elden çıkartmak yerine bilgi edindikten sonra bu koleksiyonları devam ettirerek ve eksiklerini gidererek zevkli bir hobiye sahip olabilecekleri düşüncesindeyim.

Pul Koleksiyonculuğuna yeni başlayanlar için

Pul Koleksiyonculuğuna başlarken…

Pul koleksiyonuna başlarken koleksiyon yapılacak alanı önceden belirlemek gereklidir. Aksi takdirde rastgele toplanan pullar bir koleksiyon oluşturmazlar.

Genel yada geleneksel koleksiyon denildiği zaman bir ülkeye ait pulların toplanılması ile oluşturulan koleksiyonlar anlaşılır. Konulu yada tematik koleksiyon denildiği zaman ise kişinin ilgisinin olduğu bir konu ile ilgili pulların toplanılması ile oluşturulan koleksiyonlar anlaşılır.

Genel yada geleneksel koleksiyon yapılırken bir ülkenin bütün pullarını toplamak amaçlanabileceği gibi belirli dönemlere ait koleksiyonlarda yapılabilir. Doğal olarak kişi dünyadaki herhangi bir ülke pullarının koleksiyonunu yapmayı seçebilir, ancak kendi ülkesini seçmesi durumunda hem pulların kendilerine hemde pullar hakkında bilgiye ulaşabilmesi daha kolay olacaktır. Ülkemiz pulları koleksiyonu yapılırken dönem olarak Osmanlı dönemi, Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümeti (Anadolu) dönemi, veya Türkiye Cumhuriyeti dönemleri arasında seçim yapılabilir. Türkiye Cumhuriyeti dönemi için ise başlangıçta 1938 sonrası veya kişinin doğum yılından başlayarak pul toplaması önerilir. Belirlenen dönem yeterli gelişmeyi gösterdikten sonra dönemin uzatılarak koleksiyonun ilerletilmesi daha doğru olacaktır.

Konulu koleksiyonlar için daha önceleri tren, gemi, uçak, meşhur insanlar gibi konular daha çok tercih edilirken günümüzde çiçek, hayvan, müzik gibi konuların öne çıktığı söylenebilir. Ancak önerilen kişinin bilgili veya ilgili olduğu bir konuda koleksiyon yapmasıdır. Günümüzde konulu koleksiyonların belirtilen ana konuların dahi daraltılması ile yapıldığı gözlenmektedir. Söz gelimi genel olarak hayvanlar yerine kuş, kedi, köpek, böcek, genel olarak spor yerine futbol, basketbol, atletizm gibi konularda koleksiyonlar yapılmaktadır.

Her ne kadar konu başlığı olarak pul koleksiyonculuğu kullanılsa da koleksiyonların ilk gün zarfları, özel tarih damgalı zarflar ve normal posta damgalı zarflar ile desteklenmesi son derece önemlidir.

Başlarken

Artık çoğu kişinin sosyal medya ortamlarını kullandığını ve asenkron iletişim olanakları nedeni ile yeğlediğim forum ortamlarının güncelliğinin azaldığını görüyorum, onun için yazılanlardan sadece benim sorumlu olacağım pulculuk konulu bu blogu oluşturmaya karar verdim.

Amacım her zaman olduğu gibi öğrendiklerimi ve koleksiyonlarımdan parçaları paylaşarak bana çok büyük zevk veren filateli ile ilgilenenlere karınca kararınca yardımcı olmak, pul koleksiyonculuğuna yeni başlayanların yanlış yollara sapıp gereksiz yere zaman ve para harcamalarına engel olacak bilgiler vererek onlarında zevk alacakları koleksiyonlara en kısa zamanda ve en az masrafla sahip olmalarına katkıda bulunmak.

Hadi hayırlısı…