İşgal Dönemi Hava Postaları

Birinci Dünya Savaşı sırasında uçaklar ile hızlı şekilde posta taşıması yapılabildiği görülürken, uçakların yapımı ile ilgili teknolojiler geliştirildi ve hemen hemen her ülkede pilotlar tecrübe kazanmış oldular. Savaşın sonrasında askeri ve diğer resmi haberleşme ve ulaştırma olanaklarının sivillere de genişletilmesi düşünülmeye başlandı.
İşgal edilen Sırbistan ve Romanya’ya destek olmak için savaş sırasında itilaf devletlerinin doğu ordularının yerleştiği Selanik savaş süresinde önemli bir havacılık merkezine dönüştü. Savaş sonrasında Selanik merkezli İstanbul, Atina, Manastır, Bükreş  şehirlerine başlaması düşünülen sivil hava postaları için, aşağıda resmi bulunan,  2 Frank gibi o zaman için oldukça  yüksek değere sahip pulun deneme baskıları 1918 yılında Fransızların doğu ordusu tarafından yaptırıldı ise de pullar hiçbir zaman kullanılmadı.
İstanbul şehrimizin İtilaf devletleri askerleri tarafından işgali sonrasında, 1919 yılında bazı uçak filoları kaldırılırken 505 ve 506 numaralı fransız uçak filoları Selanik’ten Yeşilköy’e yerleştiler. İşgal altındaki ülkemizin çeşitli noktalarından olduğu gibi İstanbul’dan da askeri ve diğer resmi postalar askeri uçaklar ile Yeşilköy’den taşınmaya başlanıldı. Ancak bir kaç ay sonra Fransızlar, demiryolu hatlarındaki hasarlar nedeni ile postanın düzenli taşınamamasını fırsat bilerek, 1919 yılının Haziran ayından başlayarak sivillere ait postaları da İstanbul’dan Romanya’nın Bükreş şehrine uçak ile taşımaya başladılar. Hava Postası uygulaması sadece Bükreş veya oradan tren postası ile gönderildiği Fransız şehirleri için geçerliydi.  Bu uygulama Ekim ayı sonunda sona erdi ve bir daha bu şekilde bir hava postaları hizmeti sivillere verilmedi. 
Hava postaları Galata Fransız askeri postahanesine veriliyordu, hava posta ücreti olarak ek bir frank ücret alınıyordu ve gönderiler 506 numaralı askeri posta damgası ve özel hava postaları kaşesi ile damgalanıyordu, resmi ve askeri postalar ise Fransız elçiliğinde veya Tüneldeki postahanede alınıyordu ve 502 numaralı askeri posta damgası ile damgalanıyorlardı. Haftada iki gün kalkan uçaklar ile hava postaları taşınılıyordu.
Aşağıda solda Fransız ordusunun siviller için taşıyacağı hava postaları ile ilgili kurallar yazılı olan broşür, altta sağ tarafta ise servisin sonlandırılması ile ilgili yazı görülebilir. Broşürde altı günde Paris şeklinde tanıtım bulunuyordu!

     
1918 deneme baskısı pul üzerine uygulanmış Fransız Askeri Hava postaları hatıra damgası
Ülkemizin önemli erken dönem filatelistlerinden Raphael Cohen
tarafından hava postası ile İstanbul’dan Bükreş’e gönderilmiş mektubun zarfı
antetin üstünde Romen sansür damgası görülüyor
Debt Publique – Kamu Borçları – Düyun-u Umumiye gönderici adresli
hava postası ile İstanbul’dan Korsika adasına gönderilmiş bir frank ek pullu antiye kart

1920 yılının Temmuz ayında benzeri bir hizmet Fransız işgalindeki güney bölgemizde Halep-İskenderun-Deyrizor şehirleri üçgeninde benzeri nedenler ile Fransızlar tarafından başlatıldı.

Bu hava postası taşımaları için Fransız işgal pullarından bazıları üzerine “Uçak postası ile- Poste Par Avion” üstbaskısı ile özel hava postası pulları hazırlandı, 1920 ve 1921 yıllarında üç üstbaskılı seri çıkarıldı, ayrıca zarflara Fransızca ve Arapça “Uçak postası ile-Poste par Avion” yazan bir kaşe vuruldu.

İskenderun’dan Haleb’e hava postaları ile gönderilmiş negatif damgalı zarf

1920 yılında bazı fransız ordu pilotları bir araya geldiler ve Romanya merkezli Marmorosch ve Blank bankası ortaklığı ile CFRNA (Compagnie Franco-Roumaine de Navigation Aérienne – Franko Romen  Hava Seyir ve Sefer Şirketi – dönemindeki Osmanlıca adı ile Franko-Romen Seyr ü Sefer-i Havaiye Kumpanyası) adlı bir sivil hava yolları şirketi kurdular ve Osmanlı Posta bakanlığı (Posta Nezareti)  ile bir anlaşma yaptılar.

İlk başta Paris Bükreş arasında hava postası taşıyan şirket 30 Eylül 1922 tarihinde İstanbul’a ilk uçuşunu gerçekleştirdi, aynı yıl 15 Kasım 1922 tarihinde bir uçuş daha gerçekleştirdikten sonra uçuşlara ara verildi.

İstanbul posta idaresinden izin alma işlemlerine başlanıldı, posta idaremiz görüşmeleri barış anlaşması sonrasına ertelemeye çalışsa da 1923 yılı Mayıs ayı başlarında izin verildi.

Yanda üstte ilk uçuşun 75. yılı anısına çıkarılan Romanya antiye zarfı, onun altında ise 50. yıl anısına yapılmış hatıra zarfı.

1923 yılı Mayısında Paris’ten İzmir’e fransız postaları ile gönderilmiş hava postaları zarfı






İstanbul’a yapılan CFRNA uçak seferleri ile taşınacak hava postaları için, İtalyan postahanesi ellerinde bulunan 1903 baskısı 0.25 liret kırmızı ekspres posta pulları üzerine İstanbul’da bir matbaada Uçak profili resimli ve Servizio Postale Aereo – Hava Posta Servisi 15 piastre yazılı bir üst baskı ile yanda resmi görülen pulları yaptırdılar. Ancak italyanlar gerekli izinleri alamadıkları için pullar kullanılamadılar ve Lozan Anlaşması sonrası yabancı postahaneler kapatılınca hatıra amacı ile alınan birkaç pul dışında kalan pullar imha edildiler.


Lozan Anlaşması sonrası İngiliz birlikleri İstanbul’dan çıkmaya başladıktan sonra, ancak İstanbul’un kurtuluşu gerçekleşmeden kısa bir süre önce 26 Auğustos 1923 tarihinde, Lozan Anlaşması gereğince İngiliz sömürgesi haline gelen, Mezopotamya – Irak adresli ve ingiliz Levant pulları ile ingiliz postahanesinden dönemin pul tüccarı Atanas Küçükis tarafından gönderilmiş , hava postaları zarfı.